Oirschot - 's-Heerenvijvers

		Dit landgoed ligt ten zuid-oosten van Oirschot en is de vorige eeuw afgepaald, deze palen dateren uit 1937 en het ontwerp is van de hand van de Oirschotse architect Becks. Links het wapen zoals het op de betonnen grenspaaltjes stond, voor de restauratie in 2015. Rechts de versie op het hek. Ik heb 13 paaltjes gefotografeerd. Plaatsaanduiding met groene pijltjes op de kaart (klik kaart in de kaart van deze pagina).

1 We beginnen de wandeling om het landgoed aan de Noord-Westkant. Dit paaltje staat rechts van de weg waar die het landgoed opkomt.Deze foto is uit 2015, de paal is recentelijk geschilderd. Sommige van de andere foto's op deze pagina zijn uit 2007, toen was nog maar hier en daar een schim van de wapens te zien. Het rood/witte embleem is op een stuk aluminium gedrukt.

2 Ongeveer 100 m noordelijk van paal 1; in de uiterste hoek van de afrastering.

3 Voor dit paaltje moeten we een heel stuk verder, net ten zuiden van de boerderij die aan de oostkant van het landgoed ligt.

4

5

6

7 Hier maakt de grens een knik naar het zuiden.

8 Deze paal markeert een soort uitstulping van het grondgebied.

9 Deze staat aan de linkse kant van de weg. Vanaf hier volgt de grens een rechte lijn NW.

10

11 Ook links

12 Evenals de vorige paal is deze paal verplaatst in 2015

13 Aan de westkant van het landgoed, weer richting paal 1. Het verbleekte embleem op de foto van 2007 bovenaan deze serie palen rond 's Heerenvijvers, zat aan de achterkant van dit paaltje. Nu is de paal weer hagelwit, zoals alle palen.

5 Gemeentenpaal

Tot 1996 was dit punt grenspunt tussen 5 gemeenten. De paal is een beelhouwerkje geworden, met een jack over de paal "gehangen". Nu zijn er nog 4 gemeenten in het spel: Oirschot, Hilvarenbeek, Reusel-de Mierden en Bladel. Overigens staat de paal enkele tientallen meters westelijk van het echte 5 gemeentenpunt, dat achter het huis ligt dat er vlakbij staat. Daar schijnt nog een steen in de grond te zitten die het echte grenspunt aanduidt. Ik moet daar nog gaan kijken of dat waar is.

Details van de grenspaal en de blokken die de 5 gemeenten aanwijzen.

‘Scheipoal’ herinnert aan roerige tijden

Dat Jac Klaassen en Jan van Vroenhoven, respectievelijk afkomstig uit Oirschot en Middelbeers, broederlijk naast elkaar het verhaal vertellen van de ‘Scheipoal’ is in het licht van de geschiedenis nog helemaal niet zo logisch. De grenspaal herinnert immers aan tijden dat er een felle rivaliteit bestonden tussen Oirschot en de Beerzen. Er waren voortdurend grensgeschillen, die niet zelden werden uitgevochten met bot geweld.
De heemkundekringen ‘De Heerlijkheid Oirschot’ en ‘Den Beerschen Aard’ waarvan Jac en Jan de voorzitters zijn, hebben dat aspect van de lokale geschiedenis voor het voetlicht gebracht door de heroprichting van de grenspaal aan de Beerseweg. Ondertussen (eind 2011) is de hele grens rond Oirschot opnieuw bepaald.

De ‘ Beerse Oorlog’ begon in het Beersveld, een gebied waarop zowel Oirschot als de Beerzen aanspraak maakte. In augustus 1607 was een aantal mannen uit de Beerzen bezig hier turf te steken, totdat een groep burgers uit Oirschot verscheen om hen gewapenderhand te verjagen. De Beerzenaren voelden zich kennelijk in hun recht staan en riepen de hulp in van de gevestigde autoriteiten. In vol ornaat verscheen de stadhouder bij het Beersveld, geflankeerd door enkele schepenen en dienders. Maar het ging anders dan ze verwacht hadden. Na enige schermutselingen werden ze verjaagd door de overmacht aan Oirschottenaren. Wel hadden ze twee van hen gevangen weten te nemen.

Vijandschap had vaak te maken met grensconflicten. In een economie die voor negentig procent draaide op agrarische productie waren grond en water belangrijke twistpunten. Daar kwam bij dat het landschap nog niet, zoals nu, was onderverdeeld in overzichtelijke percelen. Het grootste deel bestond uit ‘gemeynt’ oftewel gemeenschappelijk beheerde gronden waar boeren hun schapen konden laten grazen en turf konden steken. In zo’n woest heidegebied was het lastig om een grens te markeren.

De grenspalen zien er tamelijk eenvoudig uit: strak, duurzaam en functioneel. Jac: "De belangrijkste kwaliteit van een grenspaal is duurzaamheid. Daarom werden vroeger vaak balken uit afgebrande boerderijen gebruikt. Geblakerd hout was beter bestand tegen verrotting. Voor onze palen hebben we beslag weten te leggen op een oude meerpaal. Die staat voorlopig wel even."


Lees ook het artikel "Grensgevallen" uit: van den Herd 2004-01, door Clari van Esch-van Hout. Te vinden op de site: "Canon van Oirschot".

1 Paal aan de Beerseweg/Kempenweg, de bovengenoemde "Scheipaol".
De nummers die hier gebruikt worden voor de palen, zijn afkomstig van de plattegrond, behorende bij het boekje, uitgegeven ter gelegenheid van de onthulling van de palen ter gelegenheid van het 60 jarig jubileum van de Heemkundekring Oirschot.

2 't Laar

3 Wilhelminakanaal Zuid

4 In verband met de drukte die zich op bepaalde tijden voordoet bij de kapel is er gekozen voor een tegel en geen paal.

De kapel van de Heilige Eik is gelegen aan het riviertje de Beerze, ongeveer drie kilometer ten westen van de kom van Oirschot. Tot 1 januari 1997 stond zij precies op de toen nog bestaande gemeentegrens tussen Oirschot en Oost-, West- en Middel-beers.Volgens de onderzoekingen die in het begin van de 17e eeuw werden verricht door de Oirschotse pastoor Peter van Vladeracken dateert de cultus van O.L. Vrouw van de H. Eik uit het begin van de 15e eeuw. Ook na de sloop van de cultuskapel in 1649, bleef men de bedevaartplaats bezoeken. In de 19e eeuw werd de kapel herbouwd en in het begin van de 20e eeuw vergroot. Tot op heden komen er dagelijks bezoekers - meestal op particulier initiatief of in kleine groepen - uit de regio, maar ook van verder, naar de kapel, vooral in de mei-maand. Per jaar zijn dat er naar schatting zo'n 25.000.

5 De Grote Gooyaard, geplaatst aan de Kattenbergseweg naar landgoed Baest.

6 Paal Bekersberg of Drie Aken. Dit is een van de twee grensmarkeringen van Oirschot die uit vroeger tijden stamt. De paal staat achter de receptie van bungalowpark de Stille Wille.
De inscripties op de paal luiden:
SCHYDING TUSSE OOSTERWYK EN HAAREN
MOERGESTEL
SCHYDING TUSSE OOST:EN MIDDELBEERS
HILVARENBEEK
Als je de tekst mag geloven een 6 gemeentenpunt ooit.

7 Staat aan de zuidkant van de A58

8 Op de grens met Moergestel, aan de Spoordonkseweg.

9 Deze paal staat ook aan de Spoordonkseweg, enkele tientallen meters na de rotonde met de Oirschotsebaan, links van de weg (komende van de vorige paal).

11 Aan de Heibloemdijk. De paal staat tussen twee grenshoekpunten in.

13 Logtsebaan, bij het nieuw ontwikkelde natuurgebied ten zuiden van de Kampina.

14 De steen van Baensfoort of Balsvoort. In September 2011 opgegraven.

15 Op de kruising van de Brinksdijk met de Koevortseweg.

17 Deze paal zal het wellicht niet zo lang uithouden, hij is sterk gespleten aan de kop.

17 Op een knik in de grens waar die naar het noordoosten buigt, vinden op een knik in de grens, noordelijk van Tregelaar een forse steen, de blauwe kei of Den Tregeler.

Vanaf de steen naar de volgende paal is de grens één rechte lijn, onder anderen gemarkeerd door een boom en een sloot.

18 Mijlstraat. Let op de gele betonnen paal, dat zou een oude aanduiding van het grenspunt kunnen zijn.

19 Deze paal bij de Schutskuil is in 2007 geplaatst aan de Oude Grintweg. Op de topografische kaart is deze plaats al met Gp aangeduid, dus het is eigenlijk een herplaatsing. Het bordje op de paal heeft de tekst: "30-08-07 Reconstructie Oude Grintweg Grens Oirschot Boxtel Heemkundekring "de Heerlijkheid Oirschot"".

21 Munnikenpaal aan de Munnikenweg.

22 Huiskenshoek.
Deze en de volgende 9 palen staan op de grens met Best.

23 Lieringsedijk

24 Mortelsgraaf

25 Sint Anthonisweg

26 Bestseweg, twee palen vlak bij elkaar.

27 Dit is de paal aan de Bestse weg die met enig ceremonieel als laatste is neergezet op de dag van de officiele onthulling.

28 Aan het Wilhelminakanaal, de noordoever.

29 Neergezet bij het parkeerterrein van het tankstation Kriekampen aan de A58.

31 De volgende paal staat aan de Einhovensedijk. Wellicht is de grens met Best onlangs verlegd, want het is opmerkelijk dat deze paal niet op de huidige grens staat, maar ook niet op een historische plaats, voor zover ik heb kunnen nagaan. Op alle kaarten die ik heb geraadpleegd loopt de grens verder naar het oosten.

32 Ook aan de Eindhovense dijk, iets ten zuiden van het punt waar Eindhoven, Best en Oirschot aan elkaar grenzen. Deze paal moest wijken voor de verlengde Spottersweg en is verdwenen.

34 Landsardseweg

Een voorbeeld van de bordjes die aan de palen geschroefd zijn in October 2011. Beetje ontsierend wel.

Paal 37 aan de Wintelresedijk

38 Dit paaltje aan de kant van het pad is een verwijzingspaaltje naar de zogenaamde "Verbrande Paal". Deze paal stond vroeger midden op het pad, waar de gemeenten Oerle, De Beerzen en Oirschot bij elkaar komen. De resten van de paal zijn een aantal jaren geleden opgegraven. Er zit nu een ijzeren paaltje in de grond. De datum op het paaltje verwijst waarschijnlijk naar de datum dat de paalresten zijn opgegraven. Op het paaltje staan: M, O, W en E van Middelbeers, Wintelre, Oirschot en Eersel. Een wat vreemd samenraapsel van oude en nieuwe gemeentenamen.

Het grenspunt is 2,5 m vanaf dit paaltje.
 

38 Aan de andere kant van het pad staat de grote paal.

39 De paal bij 's-Heerenvijvers.